Halkta korku ve panik yaratan Türkiye depremleri, Deprem nasıl oluşur? Deprem öncesi yapılması gerekenler? Deprem anında neler yapılmalı? Deprem sonrasında neler yapılmalı ? gibi sorulara verilecek cevapların önemini bir kez daha gözler önüne serdi.
Deprem Nasıl Oluşur?
Milyarlarca yıl önce oluşan yaşlı yer küremiz çeşitli katmanlardan meydana gelmektedir. Bir çekirdeğin etrafında katmanlar halinde akışkan ve kırılgan tabakalar bulunur. Akışkan tabakalar üzerinde bulunan kırılgan tabakalar zaman içinde manyetizmanın da etkisiyle genişler veya daralır. Daralma esnasında levhalar birbirine sıkışarak kırılmalar ve her ne kadar biz farkına varmasakta yer kabuğunda yükselmeler meydana gelir. Genişleme esnasında ise levhalar arasına açılmalar gerçekleşir. Bu daralma ve genişleme hareketlerinin sonucu meydana gelen sismik dalgaların yeryüzünde ani sarsıntılar oluşturmasına deprem denir.
Türkiye’de En Büyük Deprem
Cumhuriyet tarihinde irili ufaklı binlerce deprem olsa da bu depremlerin şiddet ve kayıp bakımından en büyük olanı Erzincan Depremi oldu.
1939 Erzincan depremi veya Büyük Erzincan Depremi, 27 Aralık 1939 tarihinde merkez üssü Erzincan olan 7.9 büyüklüğünde meydana gelen Deprem sonucunda resmî rakamlara göre 32 bin 968 kişi hayatını kaybetti, 100 binden fazla insan ise yaralandı. 116 bin 720 bina tamamen yıkıldı. 50 saniye süren deprem, yerin 20 km derinliğinde gerçekleşti. Ölüm oranlarının yüksek olmasının ana nedenleri arasında zorlu kış şartlarının olması, yardımların ve arama kurtarma faaliyetlerinin güç koşullar altında yürütülmesi gösterildi.
Daha yakın bir tarihte gerçekleşen Gölcük Depreminde ise 17 Ağustos 1999’da Gölcük’te meydana gelen depremin büyüklüğü 7,8 olarak ölçüldü. Felakette resmi rakamlara göre 17 bin 480 kişi yaşamını yitirdi. Onbinlerce kişinin yaralandığı bu depremde 73 bin 342 ev hasar gördü. Gölcük depreminin psikolojik ve sosyolojik travması halen devam ediyor.
Deprem Bilinçli Olmayı Gerektirir
Ülkemiz fay hatlarının üzerinde kuruludur ve bu konum her an deprem olabileceği gerçeğini gözler önüne sermekte. Biz hissetmiyor olsak bile gün içinde küçük sarsıntılar gerçekleşmekte olduğunu Kandilli Rasathanesi’nin yayınladığı verilerden görebiliyoruz. Depremin ani olması, ülkemizin fay hatları üzerinde olması ve çarpık yapılaşma olası bir büyük depremde yaşanabilecek can kaybı riskini artırsada, bilinçli olarak depremin etkilerini en aza hatta sıfıra indirmek mümkündür.
Şu konularda bilinçlenmek olası bir depremde sizi koruyacaktır.
Deprem Öncesi Nasıl Önlem Alınmalı?
Psikolojik Olarak Depreme Hazırlıklı Olun
Deprem sonrasında can kayıpları ve yaralanmalar incelendiğinde bunların bir kısmının panik, heyecan ve korkudan kaynaklandığını göreceksiniz. Haber kaynaklarında küçük depremlerde bile deprem anında kendini camdan atarak vücudunun kesilmesine sebep olan; balkondan kaçmak isterken atlayarak kafa tası ve kaburgalarını kıran insanlara ait haberler bulabilirsiniz. Şunu unutmamalısınız; konumu itibarı ile ülkemizde her an deprem olabilir. Bu sebeple kendinizi deprem anına hazırlıklı tutun. Korku ve panikten kurtulmak için alıştırmalar yapın. Hatta ev halkı ile deprem seneryoları yazın.
Deprem Planı Hazırlayın
Olası bir deprem felaketinden korunmak için tüm bireylerin bileceği bir acil durum eylem planınız olmalı. Deprem anında birleşeceğiniz yeri önceden belirleyin. Binanızın güçlü ve zayıf noktalarını belirlemeye çalışın. Sarsıntı anında kapıdan önce kimin çıkacağına karar vererek bir kaçış sıralaması oluşturun. Bina dışında belediyelerin belirlediği toplanma noktalarından haberdar olun. Eğer semtinizde acil durum toplanma alanı yoksa boş bir araziyi yada en alçak binaların olduğu bir noktayı toplanma alanı olarak belirleyin.
Acil Durum Çantası Hazırlayın
Deprem anında apar topar hareket ederken hayati bir şeyi geride unutmak istemezsiniz. Bir acil durum çantası hazırlayarak deprem sonrası işinizi kolaylaştırabilirsiniz. Çantanızda 1 adet el feneri, bir adet çakı veya makas, su, sürekli ilaç kullananlar için ilaçlar, küçük bir radyo, kibrit ve tam dolu ilk yardım seti bulundurun. Bu çantayı herkesin yerini bileceği ve kolaylıkla erişilebilecek bir noktaya bırakın ve yerini değiştirmeyin. Yatarken her zaman telefonunuzu, cüzdanınızı, anahtarlarınızı, ve varsa sürekli kullandığınız ilacınızı baş ucunuza koyun.
Ve unutmayın ; deprem her an olabilir hazırlıklı ve bilinçli olun.
Deprem Öncesinde Eşya ve Mobilyalarınızı Duvara Sabitleyin
Depremler dikey hareketlerle sarsıntı yaratabileceği gibi yatay hareketlerle de sarsabilir. Bu sarsıntı esnasında düşebilecek yada devrilecek eşyalar ciddi yaralanmalara hatta ölümlere sebebiyet verebilir. Giysi ve eşya dolapları, buzdolabı, televizyon gibi ağır ve yüksek eşyaları vidalar ile duvara sabitleyin.
Deprem Anında Neler Yapılmalı?
Deprem öncesi yaptığınız hazırlıklar deprem anında bilinçli davranmazsanız bir işe yaramayacaktır. Belki de bir yıkıma sebep olmayacak sarsıntılarda bilinçsiz davranarak sakatlanabilir hatta hayatınızı kaybedebilirsiniz.
Deprem Anında Soğukkanlı Olun
Sarsıntının büyüklüğü farketmeksizin asla panik yapmayın. Deprem anında soğukkanlı davranarak acil durum eylem planınıza girişin. Sarsıntı hissettiğiniz an deprem artık başlamıştır ve korkmak yada panik yapmak sizi ve diğer bireyleri zora sokmaktan başka bir işe yaramayacaktır. Acil durum çantanızı hatırlayın ve diğer bireyler ile sürekli iletişim halinde kalmaya çalışın.
Deprem Anında Kaçmaya Çalışmak Çözüm Değildir
Deprem ani ve türüne göre şiddetli olur. Marmara Depremi 45 saniye sürmesine karşın felakette hasarın büyük bölümü ilk 15 saniyelik kısımda gerçekleşti. Deprem anında Bir kaç saniye içinde yapılar tamamen çökebileceğini unutmayın. Bu sebeple yapınızın kolon ve direk bakımından en güçlü noktasını sığınak olarak kullanın. Tüm önlemlere karşı cam kenarlarından, devrilebilecek mobilya ve eşyalardan uzak durun. Hiç bir şey yapamıyorsanız elinizi başınıza siper yaparak cenin pozisyonunda bekleyin. Eğer dışarıdaysanız saçak altlarında yada herhangi bir tehlike arz eden yerlerden uzaklaşarak güvenli toplanma alanlarına yönelin. Eğer bebeğiniz yada küçük çocuğunuz varsa güvenliğini alarak ona en yakın konumda olun.
Deprem Sonrası Neler Yapılmalı?
Deprem öncesi hazırlıklar ve deprem anındaki bilinçli davranışlarınız kadar deprem sonrası yapmanız gerekenler de çok önemlidir.
Deprem öncesi ve deprem anındaki soğukkanlılığınızı deprem sonrasında da devam ettirmelisiniz.
Kendinizi ve Durumu Gözden Geçirin?
Deprem sonrasında eğer bir yıkım söz konusu değil ise çevrenizi gözlemleyerek deprem sonrası olası güvenlik açıklarını görmeye çalışın. Doğalgaz vanasını ve elektrik şalterlerini kapatın. Kırık camlar ve çatlamış duvarlar olabilir bu sebeple yerleri ve duvarları kontrol edin, herhangi bir alev yada duman olup olmadığını gözleyin. Diğer bireylerin durumundan haberdar olun. Ve kontrollü bir şekilde dış toplanma noktalarına yönelin.
Eğer Yıkım Söz Konusu Ve Enkaz Altındaysanız
Aceleci davranmayın. Herhangi bir ezik kırık yada kanama ihtimaline karşı vücudunuzu hissetmeye çalışın ve elinizle kendinizi yoklayın. Diğer bireylerin durumundan haberdar olmaya çalışın. Enkazın durumunu ve konumunu tahmin etmek için gayret gösterin. Acil durumçantanıza ve diğerlerine ulaşmaya çalışın. Eğer bulunduğunuz alan dar ise kendinizi yormamaya özen gösterin. Radyonuzu açarak deprem hakkında bilgiler alın. Kendi moralinizi ve diğer bireylerin moralini yüksek tutun. Unutmayın muhakkak sizi kurtarmak için birileri gelecek. Ve unutmayın herhangi bir felakette yada doğal afette ihtiyaçlar sıralamasının başında yemek ve sudan önce moral gelir!
Eğer deprem nasıl oluşur biliyorsanız, deprem öncesi yapılması gerekenlere hakimseniz, deprem anında yapılacakların farkındaysanız, deprem sonrasında neler yapılmalı sorusuna cevap verebiliyorsanız olası bir felaketten en az etkiyle kurtulabilirsiniz. Bilinçli, hazırlıklı ve soğukkanlı olmayı listenizin her zaman en başına yazmayı unutmayın.
