Bağımsızlığa Götüren Bir Dram: Kanlı Ocak Nedir?
Azerbaycan’da Kanlı Ocak olarak anılan olayın temelinde Ermeni ve Azerbaycan Türkleri arasında ihtilaflı olan Dağlık Karabağ sorunu ve bu sorunun akabinde gelişen Sovyet istilası yer alıyor.
Sovyetler tarafından 26 bin kişilik orduyla 5 koldan yapılan saldırıda 147 sivil hayatını kaybetti.
Dağlık Karabağ Ermenistan ve Azerbaycan arasında ihtilaflı durumdaydı. 1988’de Ermenilerin Dağlık Karabağ’ı Azerbaycan’dan koparma çabaları artış göstermişti.
Bunun üzerine Aralık 1989'da Ermenistan Sovyet Cumhuriyeti Yüksek Konseyi tarafından Dağlık Karabağ'ın Ermenistan'la birleştirilmesi yönünde karar alındı.
Azerbaycan'da tepkiyle karşılanan bu karar üzerine Bakü'de yüz binlerce insanın katıldığı mitingler düzenlendi. Azerbaycanlılar, Ermenilerin baskılarına ve Sovyet yönetimine tepkilerini göstermek için Bakü'nün Azadlık Meydanı'na akın etti.
Katılımın çok olduğu bu mitingler Sovyet yönetiminin Bakü'ye ordu yürütülmesi yönünde karar almasını sağladı. Halk ise kentin giriş yollarını ve Bakü'deki askeri birliklerin önünü kapattı.
İlk önce 19 Ocak 1990'da Sovyet istihbaratı tarafından Azerbaycan televizyonunun enerji sağlayıcısı patlatıldı. Akşam saatlerinde ise 26 bin kişilik Sovyet ordusu zırhlı araçlarla 5 yönden Bakü'ye girdi.
Sovyet ordusu, onları engellemeye çalışan silahsız sivil insanlara mermi yağdırarak kente giriş yaptı. Tanklar ve ağır zırhlı araçlar insanların üzerlerine sürüldü, ambulanslara ve yolcu otobüslerine ateş açıldı. O gece Bakü'de 130 sivil hayatını kaybetti.
Sovyet ordusu, katliamını Neftçala ve Lenkeran gibi diğer illerde de sürdürdü ve toplam 147 Azerbaycanlı sivil 20 Ocak katliamının kurbanı oldu. Olaylarda 744 kişi yaralandı, yaklaşık 400 kişi Sovyet ordusu tarafından gözaltına alındı.
Bakü'de Sovyet yönetimi tarafından olağanüstü hal ilan edilmesine ve kentin tamamen Sovyet ordusu tarafından kontrol altına alınmasına rağmen halk yine sokaklara çıktı ve şehitlerin defnedilmesi için çalışma başlatıldı.
Şehitler, 31 Mart 1918'de Ermenilerin saldırıları sonucu hayatını kaybeden Azerbaycanlıların mezarlarının bulunduğu, daha sonra Sovyet döneminde park haline getirilen Dağüstü Park'ta defnedildi. Cenazeler Azadlık Meydanı'nda toplandı ve buradan insanların omzunda, şimdi Şehitler Hıyabanı ismi verilen şehitliğe götürüldü. Cenaze törenlerine yaklaşık 1 milyon kişi eşlik etti.
Kanlı Ocak katliamı, Azerbaycanlıların Sovyet yönetimine olan güvenini tamamen sarstı ve ülkenin bağımsızlığına giden süreç başladı.
1828 yılından itibaren Çarlık Rusya'nın egemenliği altında olan Azerbaycan halkı da kendi bağımsızlığını ilan etmek istiyordu.
Müslüman Doğunun ilk demokratik cumhuriyeti olarak kabul edilen Azerbaycan Cumhuriyeti'nin bağımsızlığı, 28 Mayıs 1918'de Gürcistan'ın Tiflis şehrinde, Mehmet Emin Resulzâde başkanlığındaki Azerbaycan Milli Şurası tarafından ilan edildi.
