Tarihe Yön Verenler yazı dizimizin bu yazısında 30’dan fazla ülkenin katıldığı ve 17 milyon insanın öldüğü Birinci Dünya Savaşı’nı başlatan sırp Gavrilo Pirincip’e değinerek Birinci Dünya Savaşı Nasıl Başladı ve Birinci Dünya Savaşı Nedenleri nelerdir? sorularına cevap arayacağız.
Tarihe Yön Verenler yazı dizimizin bu yazısında 30’dan fazla ülkenin katıldığı ve 17 milyon insanın öldüğü Birinci Dünya Savaşı’nı başlatan sırp Gavrilo Pirincip’e değinerek Birinci Dünya Savaşı Nasıl Başladı ve Birinci Dünya Savaşı Nedenleri nelerdir? sorularına cevap arayacağız.
Gavrilo Princip 1894-1918
Avusturya Macaristan veliahtı Arşidük Franz Ferdinand’ı öldürerek Birinci Dünya Savaşının başlamasına neden oldu.
Birinci Dünya Savaşı Nedenleri Nelerdir?
Birinci Dünya Savaşı’nın asıl nedeni sanayisi güçlü ülkeler tarafından dünya üzerinde ekonomik ve siyasi olarak iktidarı ele geçirme çabalarıdır. Bu amaç kapsamında dünya topraklarını himayelerine almak ve kendilerine yeni sömürgeler yaratmak hissi bazı ülkeleri aşırı silahlanma ve saldırganlığa itti.
Almanya ve Avusturya-Macaristan kendi aralarında ittifak anlaşmaları imzalamışlardı. 1882 yılında İtalya bu ittifak içerisinde kendisinin de olması gerektiğini düşünerek iki devletle anlaşmaya dahil olarak “Üçlü İttifak” çatısını oluşturdu. Bu ittifak devletleri Amerika ve Avrupa’nın dışında kendilerine sömürge sahaları sağlamaya ve çevrelerinde ise üstünlük kurmaya çalışıyorlardı.
Ancak kendi aralarında dünyayı paylaşmış zaten birileri vardı: İngiltere, Fransa ve Rusya’dan oluşan “ Üçlü İtilaf” devletleri.
İttifak ve itilaf devletlerinin çıkarlarının çatışması ve aynı sahalara hakim olma gayretleri aralarındaki gerginliği hızla artırıyor ve hızla silahlanıyorlardı. Artık devletler birbirlerine savaş açmak için fırsat kolluyorlardı. Ta ki 28 Haziran 1914 yılına kadar...
Birinci Dünya Savaşı Nasıl Başladı?
Osmanlı içinde yaşanan karışıklıkları fırsat bilen Avusturya Macaristan balkan topraklarının bir kısmını kendisine kattı. Bu durum sırpların tepkisini çekmişti çünkü sırplar bu toprakları Sırbistan toprağına katmak istiyorlardı. Özellikle sırp milliyetçileri bu olayı hazmedememişlerdi. 28 Haziran 1914’te Avusturya Macaristan veliahtı Arşidük Franz Ferdinand, Saraybosna’ya kendi sonunu getirecek bir ziyaret düzenlemişti. Ziyaret olacağını bilen dört kişilik bir suikast ekibi Ferdinandı öldürmek için planlar yaptılar. Bombalı ilk saldırıdan saniyeler içerisinde kurtulan Ferdinand yoluna devam ederek adeta ölüme bilerek gitti. Saldırıyı düzenleyen suikastçi ise siyanürle intihar etmek istese de başarılı olamadı.
İlk saldırının başarısız olması Pirincip’i telaşlandırmış ve hızla kaçmaya başlamıştı. Sonunda yorularak bir restorana girdi ama korku ve heyecan sebebiyle söylediği yemeği yiyemeden restorandan çıktı. Restorandan çıktığı sırada tam karşısında Franz Ferdinand ve karısı duruyordu. Cebinden çıkardığı tabancadan çıkan tek kurşun önce Ferdinandı sonra ise karısını öldürdü. Gavrilo Pirincip saldırının ardından siyanürle intihar etmek istese de oda başarılı olamadı. Daha sonradan kullandıkları siyanürün zehirleyici özelliğini kaybettiği anlaşıldı.
Arşidük Ferdinand’a yapılan suikast birbirlerine adete ‘diş bileyen’ itilaf ve ittifak devletlerinin birbirine savaş açmasına sebebi oldu.
Nitekim 28 Temmuz 1914’te Avusturya-Macaristan’ın Sırbistan’a karşı savaşa girmesi üzerine Almanya da 1 Ağustos’ta Rusya’ya, 3 Ağustos’ta Fransa’ya, 4 Ağustos’ta Belçika’ya savaş ilân etti. 4 Ağustos 1914’te İngiltere anlaşmalar gereği Almanya’ya savaş ilân etti. Böylece tarihe I. Dünya Savaşı olarak geçen mücadele başlamış oldu.
Savaşa daha sonra Japonya, Osmanlı Devleti, İtalya, Bulgaristan, Romanya, Amerika Birleşik Devletleri ve Yunanistan da katıldı. Birinci Dünya Savaşı Avrupa’nın batı, doğu, Galiçya, Balkanlar ve güney cephelerinde cereyan etti. Osmanlı Devleti’nin katılmasıyla da Kafkasya, Filistin, Irak ve Çanakkale Boğazı’nda sürekli muharebeler oldu. Asya ve Afrika’daki sömürgelerde, açık denizlerde de çarpışmalar yaşandı. Dört yıl süren Birinci Dünya Savaşı İtilaf devletlerinin galibiyetiyle 11 Kasım 1918’de sona erdi.
Savaş 1918’de sona ermiş sayılsa da etkileri uzun yıllar devam etti. Dünya haritası yeniden çizildi. Milyonlarca insan savaşlarda can verdi. Birinci Dünya Savaşın’ın kaderini belirleyen şüphesiz Osmanlı’nın savaşa katılması olmuştu. Bu savaş Kurtuluş Savaşı’na zemin hazırlayarak, saltanatın bitmesine ve cumhuriyetin ilanına vesile oldu.
